مقدمه

این مقاله به بررسی روندهای اخیر در کاربردهای کامپیوتر در باستان شناسی می پردازد. علیرغم تمایل پیوسته به روابط بین تئوری باستان شناسی و محاسبه ی باستان شناسی، روند کنونی به همان اندازه که با تئوری هدایت شده است، از تکنولوژی نیز انگیزه گرفته است.(e.g., Lock, 1995) بنابراین می توان این بررسی را براساس طبقات کاربردهای نرم افزاری ساختار بندی کرد تا سؤالات باستان شناسی. این رویکرد غیر قابل اجتناب است زیرا از این نظریه حمایت می کند که ابزارها جالبتر از نتیجه هستند. گفته می شود که فقط وقتی اجتناب ابزار به صورت صنعتی فنی و تصادفی دیده می شود محاسبه باستان شناسی به بلوغ خود رسیده است(see Moffett, 1991). این رویکرد همچنین نشان دهنده ی این واقعیت است که گرچه باستان شناسی در کاربردهای جدیدترین تکنولوژی، سریع بوده اند، در بیشتر موارد نیروی محرک تکنولوژی در خارج از این رشته بوده است. بنابراین این مقاله با سوالات باستان شناسی ساختار بندی شده است، که توسط گروههای نرم افزاری مانند پایگاه های داده ای، GIS، تجسم گرافیکی، هوش مصنوعی و غیره ساختار بندی شده است. حوزه ی زمانی این زمینه یابی محدود به نوشته هایی بوده است که تاریخ انتشار آنها به 1990 و بعد از آن می رسد. این تقسیم بندی تا حدی تصنعی است، زیرا برخی روندها را می توان مشاهده کرد که قبل و بعد از سال 90 توسعه یافته اند. با این حال دهه ی گذشته در اولین بررسی ها توسط ویل کاک(1989)، ریلی و راتز (1992) و بوگ(1995)، و در کتابها توسط رایان (1988)، دینیجان(1990)، و آریو بیشوپ و لانتادا زارزوسا(1990) تحت پوشش قرار گرفته است.

این زمینه یابی برای حوزه ی بین المللی طراحی شده است. گرچه باستان شناسان کشورهای پیشرفته که در آنها تکنولوژی قابل دسترس تر است بر کارهای موجود در این حوزه غلبه داشته اند. همچنین هم در پوشش و دیدگاه، طرفداری و تعصبات اروپایی آشکار و غیر قابل اجتنابی وجود دارد. مقالات در مورد روندهای سالانه ی بین المللی کاربردهای کامپیوتر و روشهای کیفی در کنفرانس باستان شناسی (CAA) شامل مؤلفه ی مهم کتابشناسی نیز هستند(Andresen et al, 1993; Huggett and Ryan, 1995; Kamermans and Fennema 1996; Lock and Moffett, 1992; Lockyear and Rahtz, 1991; Wilcock and Lockyear, 1995(. طی دهه ی 1990، CAA از یک باشگاه کوچک دانشمندان انگلیسی به یک مجمع بین المللی منحصر به فرد رشد کرده و خود در معرض تعدادی از بررسی های متنی در موضوعات مشخص بوده است.(Moffett, 1992; Reilly, 1995) گرچه خبرنامه ی محاسبه ی باستان شناسی بریتانیا تعدادی از مشارکتهای خارجی را نیز جذب کرده است. دو خبرنامه ی آمریکایی به نامهای خبرنامه "باستان شناسی کامپیوتری" و "پیشرفت ها در محاسبه ی باستان شناسی" دیگر وجو ندارد.

سایر کشورهای اروپایی نیز ژورنال هایی تخصصی دارند. ژورنال ایتالیایی " محاسبه ی باستان شناسی" در سال 1990 در روم شروع به انتشار کرد و در فرانسه ژورنالی به نام "محاسبات و باستان شناسی وجود دارد. در آلمان نیز ژورنالی به نام "اطلاعات باستان شناسی" وجود دارد و در دانمارک، دانشگاه آرهوس، خبرنامه ی KARK را تولید می کند. بسیاری از مشارکتهای عمده در این ژورنالها در کتاب شناسی گنجانده شده اند اما پوشش اینها در خارج از اروپا به صورت پراکنده است. ژاپن یکی از موارد حذف شده ی مهم است که از کار انتشارات در غرب دور مانده است. برای GIS، یک کتاب شناسی اخیر(Petrie, et al., 1995)، منبع فاقد ارزشی از موضوعات استرالیایی بوده است. مقالات از کارهای ویرایش شده به تعداد کم همچنین روندهای کنفرانسی نیز(Allen et al., 1990; Higgins ea al., 1996; Johnson, 1994; Larsen, 1992, Lock and Stančič, 1995; Maschner, 1996; Reilly and Rahtz, 1992; Ross et al., 1991) سهم قابل توجهی از بقیه ی کتاب ها را تشکیل می دهند. در نهایت، در حفظ سیاست سرمقاله ای این ژورنال، نوشته های معطوف به گذشته تا حد زیادی محدود به انتشارات مقاله ای بوده اند و به صورت کپی های نرم افزاری و منابع وب سایتی توسعه نیافته اند. اینها اغلب زود گذرند و طول عمر مطمئنی ندارند. با این حال با معرفی کتابهای الکترونیکی(در پایین اشاره شده)، تعداد مشارکتهای درحال رشد در پژوهشها هرگز به صورت چاپی قدیمی ظاهر نخواهند شد. تعدادی از مقالات در زمینه ی نوآوری ها در کاربرهای کامپیوتری در باستان شناسی که در موضوعات اول و دوم باستان شناسی اینترنتی(http://intarch.ac.uk/)  منتشر شده اند در این زمینه نیز بر این اساس گنجانده شده اند که سیاست ویرایش آن انتشار قرار است تبدیل به ژورنالی با ثبت دائم شود.

طراحی و مدیریت پایگاه داده ای:

از نظر تاریخی، محاسبات باستان شناسی از نظر رویکردهای آماری عمدتاً در اروپای غربی و آمریکای شمالی از اواخر دهه ی 1950 و اوایل 1960 توسعه یافت. این فرم از تحقیق و پژوهش هنوز به صورت قابل توجهی دنبال می شود(e.g., Koetje, 1992; Sinclair and troy, 1992; and papers in Voorrips and Ottaway, 1990) . گرچه انتقادهای پیش پردازشی آزمون علمی و استدلال فرضی – استنتاجی رمزی باعث شده اند که برخی، ارتباط آمارهای کلاسیک مانند استفاده از آزمون پیشرفته و آنالیز چند متغیره را زیر سؤال ببرند. طی دهه ی 80، انتشارات در زمینه ی کاربردهای کامپیوتر تحت تسلط مباحث طراحی پایگاه داده ای قرار گرفتند.(e.g., Burnard, 1991; Guimier-Sorbets, 1990; Smith, 1991) در دهه ی 90، وقتی که محصولات داخلی، راه را برای سیستم های مدیریت پایگاه داده ای به صورت تجاری هموار کردند،(DBMS) استفاده از پایگاه داده ای به خاطر خودش دیگر جدید محسوب نمی شد. اکنون گرایش باستان شناسی بر چگونگی مدلسازی موفق ساختار داده های اکتشافی باستان شناسی در یک پایگاه داده ای رابطه ای، امکانات طراحی شیئ گرا(OO) و خلق پایگاه های داده ای بر اساس هویت ها و نهادهای باستان شناسی متمرکز است(Andresen and Madsen, 1992, 1996; Hinge, 1994; Pavlů, 1996; Ryan, 1992). یک پایگاه داده ای رابطه ای، روابط بین هویتهای باستان شناسی ثبت شده. در ساختار جدولهای آنرا تعریف می کند. بنابراین مثلاً یک قبر ثبت شده در جدول قبرها می تواند شامل انواع وسایل مصنوعی ثبت شده در جدول یافته های موجود در قبر باشد که با یک عدد مرجع وقتی منحصر به فرد در قبرها ارتباط دارند. آنالیز بر محور شیئ با تأکید بر اینکه آن اشیاء در واقع شرکت دارند این رویکرد را بسط می دهند و نه تنها برحسب اینکه چه هستند بلکه بر حسب اینکه چه کاری انجام می دهند باید آنها را تعریف کرد. این آنالیز مفهوم برنامه نویسی کامپیوتر از انواع متغیر را بسط می دهد و به طراح اجازه می دهد که انواع متفاوت باستان شناسی را که رفتار واقعیت را نشان می دهند را تعریف کند. فدر(1993) و رولر(1993)، هر یک در مورد یک رویکرد شیئ محور دریافت سیستم های مدیریت پایگاه داده ای موزه ها بحث می کنند. برای رولر، اشیاء مصنوعی در کلکسیونهای موزه در وقایع گذشته در یک جهان گفتمانی مشارکت داشته اند. یک مدل داده ای که به درستی آنها را در یک رویکرد شیئ (موضوع) محور شرح می دهد باید این وقایع را ثبت کند. مقالات جدید تر نیز بررسی می کنند که چگونه هویت های باستان شناسی را باید در پایگاه های داده ای GIS ساختار بندی کرد(e.g., Arroyo-Bishop and Lantada Zarzosa, 1995; Chartrand nd Miller, 1994; Ruggles , 1992). گرچه ذخایر سایت ها و بناهای باستان شناسی از قدیم در پایگاه های داده ای flot – file بکار رفته اند. ظهور GIS باستان شناسان را وادار کرده است که بپذیرند این یک نمایش نا مناسب از چشم اندازهای باستان شناسی است و یک محل، مفهوم مصنوعی در یک منظره ای است که حاوی سیستمهای فیلد، نواحی مقدس و مرزهایی است که در آنها یک محل، کانونی از فعالیت انسانی است. مدلهای داده ای GIS فقط نباید نقطه ها را در خود داشته باشند، بلکه باید حاوی arcs (قوس ها) و چند ضلعی ها نیز باشند.

پایگاه های داده ای حفاری از دهه ی 90 از یک ثبت متنی به سوی یکپارچگی با ارتباط داده های طرح CAD (طراحی با کامپیوتر) با find (نوعی فرمان یا یافته ها) و داده های متنی (بافتی) پیشرفت کرده اند. راین(1995) یکی از پایگاه های داده ای باستان شناسی یکپارچه را که توسط شرکت باستان شناسی شهری اسکاتلندی بکار رفت را شرح می دهد. این پایگاه یکی از کاملترین نمونه های کاری یک پایگاه باستان شناسی کامپیوتری است که یافته های اصولی و رکوردهای متنی، پلان های متنی، مجرای دیجیتالی شده، عکس ها و اطلاعات ماتریس را ترکیب می کند. سمرارو (Semeraro)(1993) سیستمی کاربردی در جنوب ایتالیا را شرح میدهد که به طور مشابهی اطلاعات پلان را با داده ها در مورد متن و یافته ها ترکیب می کند. بیکس(1995) در مورد روابط CAD با پایگاه های داده ای در تعدادی از پروژه های بزرگ میدانی در هلند بحث می کند. راین و همکارانش(1995)، کاربرد اتوکد را در مدلسازی گرافیکی یافته ها و عوارض (مشخصه ها) در یک محل ماقبل تاریخ در Runnymede در Berkshire کشف کرده اند. دالاس و همکارانش(1995) ، اتوکد و dBase IV را در سیستم SLIMPAC ترکیب کرده اند تا ساختمان ثابت (سرپایی) در سالن برادورد(Broadsword) را ثبت کنند. این رویکردها، پتانسیل تحلیلی کامل GIS واقعی را ندارند. اما با ارتباط دادن اطلاعات فضایی و مشخصه ای (attribute)، اجازه ی تشکیل آنی نقشه های توزیع بجا شماری را می دهند و منجر به درک بهتر توزیع مواد (آموزشی) باستان شناسی در فضا می شوند. تعدادی از پروژه ها نیز به تمرکز بر روی تشکیل ماتریس های چینه شناسی یا Harrp بر روی کامپیوتر ادامه داده اند. (Boast and Chapman, 1991; Desachy and Dijindjian, 1991; Herzog, 1993, 1995; Herzog and Scollar, 1991; Madsen, 1990; Maggiolo-Schettini et al., 1995).  عجیب  ترین این پروژه ها(e.g., Alvey, 1990) به دنبال گنجاندن یک ثبت گرافیکی از بافت ها در طرح اولیه پلان بوده که در برخی موارد(e.g., Ryan, 1995) از ماتریس به عنوان شاخصی در پایگاه داده ای حفاری استفاده میکنند.پروژه های اگرستی(Agresti)و همکارانش(1996)، راین(1995)و رایان(1995) هر یک آرشیو حفاری را تشکیل می دهند که می توان آنها را به صورت هایپرسند (hyper document) دید، یعنی ترکیبی از تصاویر و متن که حاوی روابط داخلی است و به خوانندگان اجازه می دهد مسیرهای مجزای زیادی در یک گزارش را دنبال کنند، به جای اینکه آنها را مجبور به شروع از اول کند تا در یک مسیر خطی واحد را خوانند و به آخر برسند. مثلاً اگر بتوان چنین اسنادی را در اینترنت در دسترس عموم قرار داد، تمایز بین آرشیو و انتشارات از بین می رود. حفاری Heslerton پاوازلند(1991)، یکی از بهترین مثالهای یک پروژه ی فیلد (میدانی) کامپیوتری مجتمع را فراهم می آورد که در آن هم طرح و یافته های اصولی و هم داده های متنی در فیلد با استفاده از کامپیوترهای دستی ثبت شده اند و با استفاده از ابزارهای نقشه برداری GIS تغییر یافته اند و سپس به صورت فرعی برای انتشار الکترونیکی درآمده اند.و ...

ادامه در فایل مقاله