فایل ورد قابل ویرایش

توضیحی مختصر از مقاله  :

چکیده:

در مطالعه معماری ایرانی و استخراج مفاهیم، مبانی و ویژگی های آن، کاملاً روشن است که اساس و شالوده اصلی آن در فلسفه وجودی این سرزمین بوده است و مطالعه آن بدون تعمق در مسائل اجتماعی، فرهنگی، دینی و ادبی ناممکن است. به ویژه، هنگامی که این نقد، در ارتباط با محیط فیزیکی و جغرافیایی صورت گیرد. مطلب پیچیده تر، راز فضای فرهنگی است که بدون سفری عاشقانه در ژرفای انتزاعی و معنوی آن به دست نمی آید.تمام معماری های برجسته جهان رازی دارند که فقط با چشم دل می توان به آن راه یافت. در ایران این نگرش عاطفی هنگامی حاصل می شود که تعادل و پیوندهای محیطی و معنوی انسان با استحکام و تعادلی مطلوب، برپا شده باشد.هنر اسلامی، امری کاملاً اندیشه ای است و همواره رنگ و بوی الهی دارد. هنرمند با تجسم بخشیدن به یک ماده خام در واقع دست به خلق یک اثر هنری می زند و به آن روح می دهد. از این رو، هنرمند یک خالق است. خالق همواره می باید منزه باشد و لذا هنر همواره نزد مسلمانان، ارجی عظیم داشته است. در هنر اسلامی هیچ چیز نباید بین انسان و حضور غیبی خداوند، فاصله اندازد. انعکاس بنا، در حوض آب، بی کرانگی فضا را نشان می دهد و ما را از فضای محسوس خارجمی کند و هرگونه مرز واقعیت و مجاز، را در هم می شکند. از هر بنای اسلامی، همواره شمیم معنویت به مشام می رسد. «ضرباهنگ»، «مقیاس»، «محرمیت»، «تعالی»، «یگانگی»، «کاربرد»، «وحدانیت»، «سلسله مراتب»، «درون گرایی»، «معنا»، «نقش»، «ابهام و پیچیدگی»، «پرهیز از اسراف و تبذیر» و... واژه هایی هستند که به تناوب در معماری اسلامی، دیده می شوند. تاریخ اجتماعی، روانشناسی و سایر عوامل تأثیرگذار، این معماری ویژه را به روشنی تعریف می کنند. در این جستار، ویژگی هایی از مفاهیم بنیادی معماری روستایی استخراج شده است که تقریباً خاص این مملکت است و بستر ارزش اصلی آن اسلام بوده است. این خصوصیات کالبدی و فضایی معماری در نقطه نقطه میهن عزیزمان، قابل مشاهده است. وجوه هنری و زیبایی شناسانه در معماری روستایی به دلیل سادگی آن ]معماری[ بیشتر به چشم می آید. بدون شک، در شکل گیری معماری های روستایی ارزش های فناناپذیر و جاودانی حضور دارند که از آنها می توان به عنوان فصل مشترک موجودیت انسان در زمین و جهان بینی او، نام برد. به طور مثال تأثیر قبله و مسجد بر روی بافت روستا، که خود نشانگر تأثیر کاربری مذهبی در شکل گیری بافت های روستایی است.با رویکرد ذکر شده و لزوم بیان این که وجوه معماری اصیل ایرانی – اسلامی در شهرها به دلیل استفاده از سبک های معماری غربی و التقاطی، کمرنگ شده و این ویژگی در معماری بکر روستا بیشتر به چشم می آید. شاخص ها، وجوه هنری و زیبایی شناسی معماری روستایی به صورت نمونه در روستاهای عقدا و فهرج و حسن آباد و چم و مبارکه و بندرآباد «استان یزد»، بیابانک «استان سمنان»، با تأکید خاص بر معماری ایرانی و اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است.شاید مفید باشد که، مسیر شکل دهی فضا را با دیگر معماری های شهری مقایسه نمود و حضور فرهنگ را در این پیوند، جست.

کلید واژه:  معماری روستایی ، معماری اسلامی، معماری ایرانی ، زیبایی شناسی، بافت ، فضا.

مقدمه

جوامع سنتی در یک فضای معنوی زندگی می کنند که هم از لحاظ کیفی و هم از لحاظ کمی، جویای همگنی و تناسب کامل است. آفریده های معماری از جهان بینی تام و کاملی، مایه می گیرد که نیروی خلاقه انسان، را پدید آورده اند و آن را به سوی غایتی رهنمون می کند تا جامعه را به صورت یک محل واحد، در آورد. در ورای این وحدت و پیوستگی، یک شالوده انکارناپذیر، دیدهمی شود که تفهیم آن برای درک سنت ایران ضروری است.در راستای تعریف سنت، پروفسور نصر چنین بیان می کند: «سخن سنت، سخن از اصولتبدیل ناپذیری است با منشأ آسمانی و سخن از کاربردشان در مقاطع مختلفی از زمان و مکان، در عین حال، سخن از تداوم آموزه های خاص و صوری قدسی است که محمل هایی هستند برای انتقال آموزه ها به انسان و به فعلیت در آمدن تعلیم سنت درون انسان».

تمدن اسلامی ارائه دهنده نمونه برجسته ای از یک تمدن سنتی است و به روشنی پیداست که در واقع هنر اسلامی را نمی توان چیزی جز تفکر و تعمقی در عالم ماده، عالم نفس و حتی عالم وحی قرآنی دانست. معماری سنتی ایران نیز در واقع تصویری از کیهان یا انسان است. در بُعد کیهانی، کالبد انسان معبدی است که روح در آن سکنی گزیده است و کیهان عیناً چون انسان، از همان روح، جان می گیرد. انسان و کیهان خود محصول هنر قدسی اند و وابسته به ذات الهی و در جهت به نمایش گذاردن نوعی وحدانیت که همان راه رسیدن به ذات الهی است. ناگفته پیداست در راه رسیدن به این خواست، انسان باعث بوجود آمدن علوم و فنون گسترده ای شده است که هر کدام سلسله مراتبی غیرقابل اجتناب را، پذیرا است.