فایل ورد قابل ویرایش

توضیحی مختصر از مقاله  :

مقدمه :

با توجه به رابطه متقابل بين برنامه استراتژيك، بودجه ريزي عملياتي و مديريت عملكرد در هرسازمان مي توان نتيجه گرفت كه موفقيت در دستيابي به اهداف تعيين شده در برنامه استراتژيك مستلزم انجام همزمان بودجه ريزي عملياتي و همچنين مديريت عملكرد در آن سازمان مي باشد. از ديگر ضرورتهاي بودجه ريزي عملياتي ميتوان به موارد زير اشاره نمود:

1- تنگناهاي بودجه در نظام بودجه ريزي فعلي

با توسعه وظايف دولت و افزايش سريع هزينه هاي دولتي و پيوند آن با وضعيت عمومي كشور، كنترل مخارج اهميت خود را ازدست داده لذا  ضرورت بهبود در سيستم هاي برنامه ريزي، كنترل ومديريت منابع بخش عمومي وشفاف نمودن فرآيند بودجه ريزي مطرح گرديده است تا تصميم گيرندگان را قادر سازد اطلاعات وسيعي در مورد نتايج عملكرد ها و هزينه هاي اجرايي وفعاليت ها داشته باشند.

همچنين بعلت محدود بودن منابع و عدم ارتباط مشخص بين بودجه عمليات هر دستگاه ، و خصوصاً عدم وجود و امكان پايش دقيق فعاليتها، تكيه بر چانه زني در جذب اعتبارات بيشتر براي توسعه واحدهاي توسط دست اندركاران محلي جدائي نظام تهيه و کنترل بودجه از نظارت بر کارائي هزينه ،شفاف نبودن  فرايند بودجه ريزي، فقدان نظام گزارشدهي مالي در نظام مالي دولتي جهت ارزيابي و همچنين تمرکز شديد روي داده ها و بي توجهي به  نتايج موجب بروز مشكلاتي در تنظيم بودجه دولت و عدم استفاده بهينه از آن گرديده است.

2-ضرورت اصلاح ساختار اقتصادي بخش بهداشت و درمان

با توجه به حركت رو به رشد اصلاحات در ارائه خدمات بخش دولتي و ازجمله بخش بهداشت و درمان، اصلاح روند بودجه ريزي با تكيه بر هماهنگي هاي فرابخشي و درون بخشي و همگام با ساير اصلاحات از جمله اهداف دفتر برنامه ريزي منابع مالي وبودجه به شمار مي رود.

از آنجا كه اختصاص هدفمند اعتبار به فعاليتهاي هر سازمان مي تواند ضمن شفاف سازي نحوه توزيع منابع، امكان پايش عمليات و انتظار براي دسترسي به نتايج هزينه ها را فراهم آورد، استفاده از  روش بودجه بندي عملياتي گام موثري در افزايش كارآيي و اثربخشي اعتبارات خواهد بود بعلاوه با استفاده از اطلاعات بدست آمده در فرآيند عملياتي نمودن بودجه ويا بعبارت ديگر با مشخص شدن هزينه هر فعاليت و سهم عوامل مختلف درآن مي توان نسبت به اصلاح نظام پرداخت، تعيين منطقي تعرفه ها و همچنين استخراج حسابهاي ملي بهداشت كه از ضرروت هاي مورد نياز ميباشد بهره مند گرديد.

3- الزامات قانوني اجراي بودجه ريزي عملياتي

اصلاح نظام بودجه ريزي و ارتباط هدفمند منابع به برنامه هاي عملياتي درتدوين سياستهاي استراتژيك برنامه سوم توسعه كشور(سياست استراتژيك15) مورد توجه قرار گرفته و به تبع آن در بند "ب" تبصره 23 قانون بودجه سال 1381 وهمچنين در بند "ر" تبصره 1 قانون بودجه سال1382، سازمان مديريت وبرنامه ريزي كشور موظف گرديده در راستاي اصلاح نظام بودجه نويسي نسبت به عملياتي كردن بودجه، اصلاح نظام برآورد درآمدها و هزينه ها  درتمامي دستگاههاي اجرايي اقدام نموده و توزيع اعتبارات مربوط به هزينه ها را براساس نياز دستگاه و فعاليت هايي كه صورت ميگيرد انجام دهد.و در بند "ب" تبصره 4 قانون بودجه سال 1383و  همچنين مواد 49-88 -  138و 144 قانون برنامه چهارم توسعه کشور نيز به بيان اهميت اجراي بودجه ريزي عملياتي  به منظور منطقي نمودن حجم و اندازه دولت و كاهش تدريجي اعتبارات هزينه‌اي و بهبود ارائه خدمات به مردم و جلب مشاركت بخش غير دولتي و توسعه اشتغال و صرف بودجه و درآمدهاي عمومي پرداخته است  .

تعريف بودجه و بودجه ريزي عملياتي:

بودجه ريزي را به عنوان « فرآيند تخصيص منابع محدود به نيازهاي نامحدود» مي دانند. مجموع كوششهايي كه صرف تدوين بودجه و تخصيص منابع مي شود به منظور « حداكثر استفاده » از منابعي است كه معمولاً در حد كفايت نبوده  و به اصطلاح اقتصادي « كمياب » هستند. اصولاً  سازمانها به سه دليل عمده به بودجه ريزي نيازمندند :

 1) نشان دادن مفهوم مالي برنامه ها

 2) شناساندن منابع مورد نياز اجراء برنامه ها 

 3) بدست آوردن معيارهاي سنجش ، نظارت و كنترل نتايج در مقايسه با برنامه ها.

روش بودجه ريزي كه هم اكنون در سازمانهاي دولتي رواج دارد ( تركيبي از روش بودجه ريزي سنتي و برنامه اي مي باشد ) اطلاعاتي در خصوص نتايج هزينه كرد اعتبارات و ميزان اثربخشي و كارايي برنامه ها را به دست نمي دهد و همچنين داراي افق كوتاه مدت بـــوده و محدوديت اقتدار مديريــت در كنترل هزينه ها و نظارت بر اجـــراي هر واحد را موجب مي شود. از اينرو نظام بودجه ريزي عملياتي براي رفع اين مشكلات مطرح گرديده است. بودجه ريزي عملياتي در جهت تخصيص هدفمند اعتبارات به برنامه ها و فعاليتها، شفاف سازي فرآيند بودجه ريزي، ايجاد ارتباط بين بودجه و نتايج عملكرد، سنجش اثربخشي و كارايي برنامه ها و فعاليتها و … گام بر مي دارد .

بودجه ريزي عملياتي يا بودجه برحسب عمليات عبارتست از بودجه اي كه براساس وظايف، عمليات وپروژه هايي كه سازمانهاي دولتي تصدي اجراي آن را بعهد دارند ، تنظيم ميشود . درتنظيم بودجه عملياتي به جاي توجه به كالاها و خدماتي كه دستگاه خريداري مي كند و يا به عبارت ديگر به جاي توجه به ملزومات و وسايل اجراي فعاليتها، به خود فعاليت ها و مخارج آن توجه ميشود.

 دربودجه ريزي عملياتي – علاوه برتفكيك اعتبارات به وظايف ، برنامه ها، فعاليتها و طرح ها- حجم عمليات و هزينه هاي اجراي عمليات دولت و دستگاههاي دولتي طبق روشهاي علمي مانند حسابداري قيمت تمام شده                        (Cost Accounting) و روش اندازه گيري كار (Work   Measurement)  محاسبه و اندازه گيري          مي شوند. ارقام پيش بيني شده در بودجه عملياتي بايد مستند به تجزيه و تحليل تفصيلي برنامه ها ، عمليات و نيز قيمت تمام شده آنها باشد.دربودجه عملياتي مشخص مي شود كه قيمت تمام شده يك تخت بيمارستان چقدر بايد باشد، يك بيمارستان 100 تختخوابي چقدر هزينه بايد داشته باشد ساخت يك مدرسه 5 كلاسه چقدر بايد زمان ببرد و چقدر هزينه در برداشته باشد.